نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• امین صالح‌پور جم ¹
• امیر سررشته‌داری ²

¹ استادیار، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران

² مربی، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران

چکیده

بررسی روند بیابان‌زایی مستلزم درک پدیده‏هایی است که هم به­طور منفرد و هم در کنش و واکنش با یکدیگر در یک ناحیه تغییراتی را به‌وجود آورده‏‌اند که این تغییرات منجر به بیابان‌زایی و تخریب اراضی شده است. به‌­منظور بررسی اثر معیار خاک­شناسی بر پتانسیل بیابان‌زایی مخروط‌افکنه‌­ها در بخش جنوبی حوزه آبخیز رودخانه شور، نخست اقدام به تهیه نقشه طبقات شیب، کاربری اراضی و زمین‌شناسی کاربردی با هدف ایجاد واحدهای همگن و تعیین خصوصیات خاک شد، به­طوری­که از طریق روی­هم قرار دادن و تقاطع این نقشه‏ها با لایه شبکه­ای ایجاد شده به‌­وسیله برنامه جانبی ET GeoWizards در نرم‌­افزار ArcGIS 10.3، نقشه واحدهای کاری حاصل شد. در این تحقیق، سه شاخص حساسیت­پذیری نسبت به فرسایش، شوری و نفوذپذیری خاک در نظر گرفته شد که در نهایت هر یک به‌صورت نقشه‏ای طبقه‏بندی شده، ارائه شدند. سپس اقدام به محاسبه وزن معیارها و نیز نسبت سازگاری با کاربرد روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی شد و از شاخص ویکور به‌منظور تعیین پتانسیل و اولویت‌بندی گزینه‌­ها استفاده شد. بر اساس نتایج به‌­دست آمده، دامنه تغییرات شاخص ویکور در گزینه­‌ها مبتنی بر روش AHP-VIKOR از 0.002 تا 1.000 متغیر است. واحدهای V1 و V10 به‌ترتیب با دارا بودن شاخص­های ویکور 1.000 و 0.002، بیشینه و کمینه پتانسیل بیابان‌زایی را به خود اختصاص داده­اند. نتایج حاصل از پهنه­‌بندی منطقه تحقیق نشان­‌دهنده حضور دو طبقه کم (I) و خیلی زیاد (IV) در پهنه‌‏بندی شدت یا پتانسیل بیابان‌زایی مخروط‌افکنه‌­ها است، به‌­طوری­که 74.18 درصد منطقه (معادل 4245.77 هکتار) دارای پتانسیل بیابان‌زایی کم و 25.82 درصد (معادل 1477.67 هکتار) دارای پتانسیل بیابان‌زایی خیلی زیاد است.

کلیدواژه‌ها

• اولویت‌بندی
• حساسیت‌پذیری به فرسایش
• شوری
• نفوذپذیری
• واحدهای کاری

عنوان مقاله [English]

Investigation of soil index affecting on desertification in alluvial fans using AHP-VIKOR technique, case study: south of Rude-Shoor watershed area

نویسندگان [English]

• Amin Salehpour Jam ¹
• amir sar reshtedari ²

¹ Assistant Professor, Soil Conservation and Watershed Management Research Institute, Iran

² Scientific member of Soil Conservation and Watershed Management Research Institute, Iran

چکیده [English]

Investigation of desertification trend needs an understanding of phenomena creating changes alone or action and reaction together in the manner that these changes end up in land degradation and desertification. In investigating pedological criterion affecting on land degradation in alluvial fans, first, maps of slope classes, land use and geology were created, then a map of units was founded by overlaying and crossing these maps and grid layer created by extension of ET GeoWizards in ArcGIS 10.3 software. In this research, three indices of erodibility, salinity and permeability of soil were considered, finally each was shown in the shape of classified map. Then, weights of criteria and consistency ratio were calculated by AHP method. In this research, VIKOR method was used to prioritize the options. Results showed that the VIKOR index obtained from AHP-VIKOR technique alters from 0.002 to 1.000. Units of V1 and V10 with VIKOR indices of 1.000 and 0.002 have a maximum and minimum of desertification potential, respectively. The alluvial fans in research area were classified in two classes of I and IV from the view point of pedological criterion affecting on desertification using AHP-VIKOR technique, in the manner that 74.18 % of the area is in the low desertification potential, and 25.82 % is in the very high desertification potential, respectively.

کلیدواژه‌ها [English]

• Erodibility
• Permeability
• Priority
• Salinity
• Working unit