نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• رضا طلایی ¹
• محسن شریعت جعفری ²
• بایرامعلی بیرامی ³

¹ مربی، بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اردبیل (مغان)، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اردبیل، ایران

² استادیار، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

³ کارشناس ارشد، بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اردبیل (مغان)، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اردبیل، ایران

چکیده

زمین‌لغزش­ها، از عوامل عمده فرسایش و تولید رسوب در حوضه­‌های شیبدار وکوهستانی هستند. هر چند شواهد دال بر این است که میزان رسوب وارده به رودخانه­‌های مناطق کوهستانی استان اردبیل بر اثر زمین‌­لغزش­‌ها قابل توجه است، اما از لحاظ کمی عدد و رقم متقن مبتنی بر تحقیق علمی برای آن ارائه نشده است. در این پژوهش، موضوع در حوضه­ بالخلوچای استان اردبیل با استفاده از داده­‌های مستخرج از عکس­‌های هوایی، مطالعات صحرایی و داده­‌های رسوب‌سنجی ایستگاه­ هیدرومتری پل الماس مورد بررسی قرار گرفت. با تعیین رابطه داده­‌های متناظر دبی جریان و دبی رسوب، حجم رسوب در ایستگاه­‌های رسوب‌سنجی مرتبط با حوضه­ برآورد شد. میزان رسوب برآوردی در دوره­‌های زمانی مختلف با دوره­‌های فعالیت زمین­‌لغزش‌­ها مورد مقایسه قرار گرفت و تاثیر زمین­‌لغزش­‌ها در افزایش فرسایش و رسوبدهی حوضه­ تعیین شد. زمین­‌لغزش­‌های بزرگ مورد اشاره باعث افزایش قابل توجه بار رسوبی رودخانه بالخلوچای شده­‌اند. آثار این لغزش­‌ها در بار معلق عبوری از ایستگاه پل­الماس مشاهده می­‌شود. میانگین رسوب سالانه بر اساس داده‌­های کل دوره آبی 40 ساله برابر با 46566.30 تن در سال است، در حالی‌که میانگین رسوب سالانه بر اساس داده­‌های 36 ساله، یعنی با حذف داده­‌های مربوط به سال­‌های لغزشی 1369 تا 1372، برابر با 30831 تن در سال می­‌باشد. بنابراین، می­‌توان نتیجه گرفت که بر اساس برآوردهای انجام گرفته میزان رسوب حمل شده به‌وسیله رودخانه بالخلوچای بعد از وقوع دو مورد زمین‌لغزش ساری­قیه و ایلانجق در طول دوره چهار ساله (سال 1369 تا سال 1372) به‌طور محسوسی افزایش یافته است.

کلیدواژه‌ها

• بار معلق
• دبی
• رسوب‌سنجی
• رسوبدهی
• فرسایش

عنوان مقاله [English]

Evaluation of landslides on sediment yield of Balekhlou-Cahy basin in Ardabil Province

نویسندگان [English]

• Reza Talaei ¹
• Mohsen Shariat Jafarei ²
• Bayramali Beyrami ³

¹ Scientific Board, Soil Conservation and Watershed Management Research Department, Ardabil Agricultural and Natural Resources Research Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Ardabil, Iran

² Assistant Professor, Soil Conservation and Watershed Management Research Institute, Agricultural Research, ‎Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran

³ MSc, Soil Conservation and Watershed Management Research Department, Ardabil Agricultural and Natural Resources Research Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Ardabil, Iran

چکیده [English]

Landslides are the major causes of erosion and sediment yield in the sloping and mountainous basins. However, evidence suggests that the amount of sediment to the river of the mountainous regions in Ardabil province due to landslides is significant, but in quantitative terms it has not been provided the certain value based on scientific research for it. In this study, the subject was evaluated in the Balekhlou-Chay catchment of Ardabil province using data extracted from the aerial photographs, field investigations and the sediment discharge measured data at Pole-Almas hydrometric station. Sediment volume in the sediment measurement stations associated with the catchment was estimated by determining the relationship between flow rate and it′s corresponding sediment discharge. It was attempted to compare the estimated amount of sediment at different time periods with its amount in the periods of activity of landslides and to determine the possible effects of the landslides in increasing erosion and sediment yield in the catchment. The noted large landslides have caused a significant increase in the sediment load of the available rivers. The effects of these slides can be observed in the suspended load passing through Pol-e-Almas station. The mean of the suspended sediment concentration of Balekhlou-Chay catchment has been estimated about 46566.30 tons per year based on sediment discharge values from field data during 40 years (from 1972 to 2001), however the mean of the suspended sediment concentration is 30831 tons per year based on sediment discharge values from field data during 36 years, which means with the elimination of the data related to landslide years (from 1980 to 1983). In conclusion, according to the calculated sediment carried by the Balekhlou-Chay river after the occurrence of the Sarighaye and Ilanjigh landslides during the period of 4 years (from 1980 to 1983) has been increased rapidly.

کلیدواژه‌ها [English]

• Discharge
• erosion
• sediment measurement
• sediment yield and suspended load