نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• لیلا غلامی ¹
• عطااله کاویان ²
• عبدالواحد خالدی درویشان ³
• اعظم علیپور ⁴
• زهرا بسارند ⁵

¹ استادیار، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران

² دانشیار، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران

³ استادیار، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تربیت مدرس، نور، ایران

⁴ دانشجوی دکتری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران

⁵ کارشناسی ارشد، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران

چکیده

تعیین زمان شروع رواناب و حجم رواناب در مدیریت پاسخ حوزه‌­های آبخیز در برابر بارندگی از متغیرهای کلیدی در مدیریت سامانه آبخیز هستند. از میان عوامل مختلف موثر بر زمان شروع و حجم رواناب، شدت بارندگی یکی از مهمترین عوامل است. در این مطالعه اثر الگو­های بارندگی بر متغیرهای زمان شروع، حجم و ضریب رواناب تحت باران شبیه­‌سازی شده در منطقه جنوب شرقی شهرستان نوشهر استان مازندران مورد بررسی قرار گرفت. برای دست‌یابی به اهداف پژوهش، چهار الگوی بارش و هر الگو با سه تغییر در شدت بارندگی (I: کم- متوسط- زیاد، II: کم- زیاد-کم، III: زیاد- متوسط-کم، IV: زیاد-کم-زیاد) شبیه‌­سازی شد. سپس زمان شروع رواناب، حجم و ضریب رواناب برای هر الگو اندازه­‌گیری شد. برای تعیین ارتباط بین الگوی بارندگی و متغیرهای زمان شروع رواناب، حجم و ضریب رواناب، داده‌های اندازه‌­گیری­‌ها شده در نرم‌­افزارهای Excel و SPSS23 تحلیل شد. نتایج نشان داد که اختلاف معنی­‌داری (0.05≥P) در متغیرهای زمان شروع رواناب، حجم و ضریب رواناب حاصل از الگوی­‌های مختلف شدت بارش وجود داشت. بر اساس تحلیل­‌های آماری در همه الگوهای بارندگی بین میانگین­‌ها اختلاف معنی‌­داری روی زمان شروع، حجم و ضریب رواناب در سطح 99 درصد وجود داشت. همچنین، نتایج نشان داد که الگوی I، بیشترین زمان تا شروع رواناب و الگوی III، بیشترین مقدار حجم و ضریب رواناب را داشت. میانگین زمان شروع رواناب در الگوهای III ،II ،I و IV به‌­ترتیب 5.90، 4.24، 0.71 و 1.25 دقیقه بوده است. همچنین، میانگین ضریب رواناب در الگوهای III ،II ،I و IV به­‌ترتیب 30.03، 49.63، 88.82 و 75.16 درصد اندازه­‌گیری شد.

کلیدواژه‌ها

• آستانه رواناب
• تغییرات رواناب
• حجم رواناب
• پاسخ حوزه آبخیز
• فرسایش خاک
• شبیه‌ساز باران

عنوان مقاله [English]

The effect of rainfall pattern on changes of time to runoff and runoff coefficient at plot scale

نویسندگان [English]

• Leila Gholami ¹
• Ataollah Kavian ²
• Abdulvahed Khaledi Darvishan ³
• Azame Alipour ⁴
• Zahra Besarand ⁵

¹ Assistant Professor, Faculty of Natural Resources, Sari Agricultural Sciences and Natural Resources University, Sari, Iran

² Associate Professor, Faculty of Natural Resources, Sari Agricultural Sciences and Natural Resources University, Sari, Iran

³ Assistant Profess, Faculty of Natural Resources, Tarbiat Modares University, Noor, Iran

⁴ PhD Student, Faculty of Natural Resources, Sari Agricultural Sciences and Natural Resources University, Sari, Iran

⁵ MSc, Faculty of Natural Resources, Sari Agricultural Sciences and Natural Resources University, Sari, Iran

چکیده [English]

Determination of time to runoff and runoff volume in watershed response management against rainfall are the key parameters in watershed system management. Among different factors of effect on time to runoff and runoff volume, the rainfall intensity is one of the most important factors. In this study, the effect of rainfall pattern on variables of time to runoff, runoff volume and coefficient was studied under simulated rainfall in the southeastern Noshahr city, Mazandaran province. To achieve the study purposes, four rainfall patterns, each with three changes in rainfall intensity (I: Low-Medium-High, II: Low-High-Low, III: High-Medium-Low, IV; High-Low-High) were simulated. Then, the time to runoff, runoff volume and runoff coefficient were measured for each rainfall pattern. The measured data were analyzed in Excel and SPSS 23 softwares to determine the relationship between the rainfall pattern and variables of time to runoff, runoff volume and runoff coefficient. The results showed that there was a significant difference (P≤0.05) in variables time to runoff, runoff volume and runoff coefficient resulted rainfall patterns. Also the results showed that, in all of rainfall patterns between mean amounts were the significant differences on time to runoff, runoff volume and runoff coefficient in level of 99 percent. The results showed that the rainfall pattern I had the longest time to runoff and rainfall pattern III had the largest amounts of runoff volume and runoff coefficient. The average time to runoff in rainfall patterns of I, II, III was 5.90, 4.24, 0.71 and 1.25 min, respectively. Also, the average runoff coefficient in rainfall patterns of I, II, III and IV measured 30.03, 49.63, 88.82 and 75.16 percent, respectively.

کلیدواژه‌ها [English]

• rainfall simulator
• Runoff changes
• soil erosion
• Ruoff volume
• Watershed response