نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• اصغر عزیزیان
• امیر صمدی

استادیار، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره)، قزوین

چکیده

مصالح رودخانه‌ای  یکی از منابع ارزشمند بوده و به‌علت صرفه اقتصادی و سهولت استحصال، همواره از اهمیت بسیاری در کارهای عمرانی برخوردار می‌باشند. این موضوع سبب شده که رودخانه‌ها جدا از تغییرات طبیعی خود، امروزه تحت تأثیر فعالیت‌های موثر انسان در برداشت بدون ضابطه و بی‌رویه شن و ماسه، در معرض دگرگونی‌های ژرفی قرار گیرند. لذا، جایگزینی منابع رودخانه‌ای با منابع دیگری همچون معادن کوهی می‌تواند به‎عنوان یکی از راهکارهای اساسی جهت حفاظت از رودخانه‌ها در نظر گرفته شود. با توجه به اهمیت این موضوع، در پژوهش حاضر، به ارزیابی پتانسیل تولید رسوب زیرحوضه‌های منتهی به رودخانه‌های شهرستان قائن و فردوس با استفاده از تلفیق مدل‌های ژئومورفولوژیکی و GIS پرداخته شده است. نتایج به‌دست آمده در حوضه‌های مورد مطالعه، حاکی از آن است که مدل‌های ژئومورفولوژیکی از قابلیت بسیار مناسبی جهت شناسائی مناطق مستعد تولید رسوب برخوردار می‌باشند. طبق محاسبات صورت گرفته با مدل ژئومورفولوژیکی، بخش‌های جنوبی و جنوب غربی حوضه شهرستان فردوس و بخش‌های شمالی حوضه شهرستان قائن در استان خراسان جنوبی نیز از پتانسیل مناسبی برای برداشت برخوردار می‌باشند. همچنین، ارزیابی کیفیت رسوبات نیز حاکی از آن است که عمده مصالح موجود در این مناطق در رده مصالح درشت دانه قرار داشته و نیاز به فرآوری به مراتب کمتری دارند.

کلیدواژه‌ها

• استان خراسان جنوبی
• تولید رسوب
• فرسایش
• کیفیت رسوب
• مصالح رودخانه‌ای

عنوان مقاله [English]

Determination of the potential of mountainous sand and gravel mines, using GIS and geomorphologic models integration, case study: Ferdows and Ghaen Basins

نویسندگان [English]

• Asghar Azizian
• Amir Samadi

Assistant Professor, Faculty of Engineering and Technology, Imam Khomeini International University, Iran

چکیده [English]

River bed materials are of great importance in construction works as one of  the most valuable resources due to their economical costs and ease of extraction. This has caused the rivers to be subjected to profound changes due to excessive, improper and non-standard harvesting by effective activities of human apart from their natural changes. Hence, replacement of river resources with other resources such as mountain mines can be considered as an essential way to protect the rivers. Considering the importance of this issue, the present study has evaluated the potential of sediment production and delivery in Qaen and Ferdows’ rivers sub-basins using a combination of GIS and geomorphological models. The results obtained from the studied basins indicated that the geomorphologic models are capable of identifying areas susceptible to sediment production. According to calculations performed by the geomorphologic model, the southern and south-western parts of Ferdows and northern parts of Qaen Basins in Southern Khorasan Province have good potential for harvesting. Moreover, sediment quality assessment showed that most of materials in these areas are coarse grains and therefore require far less processing.

کلیدواژه‌ها [English]

• River materials
• sediment yield
• Sediment quality
• soil erosion
• Southern Khorasan Province