با همکاری انجمن آبخیزداری ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تربیت مدرس

2 استاد، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

به­دلیل استفاده­ بی­رویه بشر از منابع طبیعی، افزایش بار رسوبی سبب مشکلات درون و برون منطقه­ای در رابطه با حوزه­های آبخیز شده است. برای مبارزه­ موثر با این پیامدها، اطلاع از ماهیت و اهمیت نسبی و منشأ منابع اصلی رسوب ضروری است. امروزه برای این منظور، روش­های مختلفی برای تعیین منابع تولید رسوب مورد توجه قرار گرفته، لکن ارزیابی دقت و تطابق نسبی آن­ها با یکدیگر کمتر بررسی شده است. از این­رو، پژوهش حاضر به­منظور ارزیابی تطبیقی نتایج حاصل از روش­های مبتنی بر انگشت­نگاری رسوب، سیمای فرسایش خاک و اندازه­گیری مستقیم منابع رسوب انجام شد. طبق نتایج حاصل به‌روش انگشت­نگاری، واحد سنگ­شناسی مارن بیشترین سهم رسوب را با 85 درصد به خود اختصاص داد که با وضعیت فرسایشی شدید حاصل از نقشه سیمای فرسایش با کد CS23R41G42 مطابقت دارد. نتایج حاصل از اندازه­‌گیری مستقیم نیز نشان داد که واحد سنگ­شناسی مارن با فرسایش 34.4 تن در هکتار و در حالت سالانه با مقدار 14023 تن فرسایش در رتبه­ نخست قرار می­گیرد و واحدهای دیگر شامل رسوبات رودخانه­ای جدید و رسوبات آبرفتی قدیم به­ترتیب در رتبه­های بعدی قرار می­گیرند که این نتایج نیز منطبق با نتایج انگشت­‌نگاری رسوب بوده است. در مجموع، اختلافات موجود در نتایج حاصل از روش­های انگشت­نگاری رسوب، نقشه سیمای فرسایش و اندازه­گیری مستقیم  به­‌دلیل رویکرد کمی و یا کیفی بررسی وضعیت فرسایش در روش­های مذکور و عدم لحاظ نسبت تحویل رسوب و سایر فرآیندهای حاکم بر انتقال رسوب بوده است که استفاده هم­زمان و ترکیبی آن­ها برای دست­یابی به نتایج قابل اعتماد را مورد تاکید قرار می­دهد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Estimation of sediment sources through comparing results from soil erosion mapping, fingerprinting and field measurement techniques

نویسندگان [English]

  • Saeed Najafi 1
  • Seyed Hamid Reza Sadeghi 2

1 PhD Student, Faculty of Natural Resources, Tarbiat Modares University, Iran

2 Professor, Faculty of Natural Resources, Tarbiat Modares University, Iran

چکیده [English]

Many on-site and off-site problems occurred due to irregular human use of natural resources leading to increasing sediment loads in watersheds. Understanding relative importance and source of erosion and sediment is essential for effective control of aforesaid problems. Today's, there are different techniques for determining sediment sources. However, the evaluation of their relative agreement has been less considered. Towards his attempt, the present study aimed to compare the results of fingerprinting, soil erosion feature map and direct field measurements of soil erosion. According to the results of fingerprinting technique, the red gysiferouse marl geological unit with 85 percent contribution in sediment yield was most important sediment source. It was in the same line with that reported from soil erosion feature map with code of CS23R41G42. The results of field measurements also showed that the red gysiferouse marl geological
unit with soil erosion rate of 34.4 t ha-1 and 14023 t annual erosion had the highest proportion in sediment yield. Other geologic units viz. young alluvial deposits and old alluvial clastic lied in second and third orders. These were also consistent with those of fingerprinting technique. Totally, the differences in the results of fingerprinting technique, soil erosion feature map and field measurement techniques referred to their quantitative or qualitative approaches and not considering sediment delivery ratio concept and other sediment transition processes. It clearly confirmed the necessity of simultaneous use of all aforesaid techniques to get access to reliable results.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Composite fingerprinting
  • Discriminant analysis function
  • Idelo watershed
  • Sediment loads
  • sediment sources