نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مهران لشنی‌زند ¹
• کیانفر پیامنی ²
• شهلا احمدی ²
• ایرج ویس‌کرمی ²

¹ استادیار، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی لرستان

² مربی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی لرستان

چکیده

مقایسه نقشه‌های اقلیمی و پوشش گیاهی ارتباط بسیار نزدیک بین دو پراکنش را نشانی می‌دهند، ولی چگونگی  همبستگی اقلیم و پوشش گیاهی به خوبی درک نشده است. بنابراین، شناسایی و تعیین اثرات عوامل و عناصر مهم اقلیمی که بر پراکنش گونه‌های اصلی گیاهان ایران تأثیر می‌گذارند و سپس پهنه‌بندی بوم اقلیم‌شناسی کشور بر پایه عوامل و عناصر مذکور هدف اصلی این پژوهش است. بدین منظور 51 ایستگاه سینوپتیک کشور که دارای دوره آماری 30ساله (2005-1976) یا بیشتر بودند، انتخاب و داده‌های هواشناسی آن‌ها از بانک اطلاعاتی سازمان هواشناسی کشور استخراج شد. پس از تعیین متغیرهای اقلیمی موثر، به‌کارگیری تکنیک مؤلفه‌­های مبنا سبب شد که ماتریس مجموع متغیرهای اولیه (51×269)، به 14 مؤلفه با مقادیر ویژه بیش از یک تقلیل یابد که حدود 96.4 درصد از واریانس کل را توجیه می­‌کنند. با توجه به این‌که سه مولفه اولیه (به‌ترتیب حرارتی، رطوبتی و بارشی) بیشترین تأثیر را در تبیین شرایط اقلیمی کشور دارند، به‌عنوان مبنای پهنه‌بندی‌های اقلیمی مورد استفاده قرار گرفتند. سه مؤلفه اول اقلیمی در محیط نرم‌افزار ArcGIS با استفاده از روش کریجینگ به نقشه‌های رستری تبدیل شدند. نقشه‌های رستری حاصل به‌عنوان ورودی تکنیک خوشه‌بندی نظارت نشده مورد استفاده قرا گرفته و نقشه پهنه‌بندی اقلیمی ایران ترسیم شد. سرانجام با استفاده از دو مؤلفه اقلیمی (حرارتی و رطوبتی) به اضافه نقشه طبقات ارتفاعی کشور و با به‌کارگیری تکنیک خوشه‌بندی نظارت نشده، نقشه پهنه‌بندی بوم اقلیم‌شناسی کشور ترسیم شد. بررسی این نقشه پهنه‌بندی نشان می‌دهد که مرزبندی مناطق بوم اقلیم‌شناسی کشور، عمدتا منطبق بر دو عامل اقلیمی (حرارتی و رطوبتی) و یک عامل شکل زمین (ارتفاع از سطح دریا) می‌باشد. از دیگر نتایج این پژوهش آن است که بیشترین پهنه‌های بوم اقلیمی کشور متعلق به مناطق کم ارتفاع (پایین‌تر از 1200 متر) بوده و سهم پهنه­‌های بوم اقلیمی مرتفع (بالاتر از 2400 متر) بسیار ناچیز می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

• پوشش گیاهی
• خوشه‌بندی
• عامل اقلیمی
• کریجینگ
• نقشه اقلیمی

عنوان مقاله [English]

Ecological climate zonation of Iran

نویسندگان [English]

• Mehran Lashanizand ¹
• Kianfar Payamani ²
• Shahla Ahmadi ²
• Iraj Veyskarami ²

¹ Assistant Professor, Agricultural and Natural Resources Research Center, Lorestan, Iran

² Scientific Board, Agricultural and Natural Resources Research Center, Lorestan, Iran

چکیده [English]

There is a very close relationship between two distributions of climate and vegetation maps. But, the relation between climate and vegetation is not clear. Therefore, the main objective of this research is to determine the effect of main climatic factors on distribution of main vegetal species and its zonation in Iran. For this purpose, 51 synoptic stations with 30-year data (1976-2005) or more were selected and their meteorological data were extracted. Using principal components techniques, 269 ​​climatic variables were considered and the numbers of variables reduced to 14 factors with eigenvalues ​​more than one that represent 96.4% of the total variance. The first three factors (the thermal component, moisture and precipitation, respectively) had the most influence on the climate, so, they were considered for climate zonation criteria. These three components were rasterized within ArcGIS using Kriging interpolation method. Resulted raster map was used to create the climatic zonation map by unsupervised clustering technique. Finally, ecological climate zonationmap was derived using two climate parameters (temperature and humidity) and elevation map of country and by using unsupervised clustering technique. This map shows that the boundaries of ecological climate regions are mainly based on climatic (temperature and humidity) and landform factors (elevation). Another result of the research was that most ecological climatic zones were related to the low elevation areas of the country (below 1200 m) and the rate of high ecological climatic areas (above 2400 m) were very low.

کلیدواژه‌ها [English]

• Climate factor
• Climate map
• Clustering
• Kriging
• Vegetal cover‎