نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• روان‌بخش رئیسیان ¹
• جهانگیر پرهمت ²

¹ مربی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری

² دانشیار، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری

چکیده

روش و مدل‌های گوناگونی برای محاسبه مقدار ذوب برف مورد استفاده قرار می‌گیرد. یکی از رایج‌ترین آن‌ها، روش درجه-روز است. این روش بر مبنای یکی از پارامترهای دمایی، ذوب برف را برآورد می‌نماید. در این مدل علاوه بر متغیر دما، ضریبی به نام فاکتور درجه-روز به‌کار می‌رود که قبل از کاربرد بایستی برای هر منطقه تعیین شود. برای این منظور مستقیما و به‌طور همزمان مقدار ذوب برف و دما اندازه‌گیری شده و بر اساس داده‌های حاصله و با ایجاد رابطه همبستگی، ضریب مدل به‌دست خواهد آمد. این پژوهش در ارتفاعات چری واقع دراستان چهارمحال و بختیاری به‌عنوان "منطقه معرف برف‌سنجی" محدوده زاگرس میانی اجرا شد. برای اجرای این پژوهش هفت جایگاه مجزای برف‌سنجی انتخاب و در هر جایگاه، سه اشل با آرایش رئوس قائم‌الزاویه به‌طول اضلاع حدود 20 متر نصب شد. برای تعیین مقدار ذوب برف روش اشل-چگالی مورد استفاده قرار گرفت. دمای محیط در هر جایگاه نیز بر اساس روابط گرادیان حرارتی محدوده طرح محاسبه شد. از آبان سال 1384 تا اردیبهشت 1390 عمق برف انباشته به‌صورت هفتگی و پیوسته قرائت و به‌طور همزمان چگالی و عمق آب معادل آن محاسبه شد. با تفاضل عمق آب معادل برف در دو قرائت متوالی (دوره‌های زمانی بدون بارش)، مقدار ذوب برف محاسبه شد. داده‌های به‌دست آمده برای چهار شاخص دمایی در دوره‌های زمانی مشترک شامل 1) مجموع دمای متوسط دوره، 2) مجموع دمای متوسط روزهای با دمای مثبت دوره، 3) میانگین دمای متوسط روزهای دوره و 4) میانگین دمای متوسط روزهای با دمای مثبت دوره، مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفت و فاکتور درجه–روز تعیین شد. بیشترین ضریب همبستگی (0.63=R²) بین مجموع دمای مثبت روزهای دوره (شاخص 2) و مقدار ذوب برف مشاهده شد. بر این اساس مقدار درجه-روزبرای منطقه مورد مطالعه 4.2 به‌دست آمد که بیانگر شدت ذوب برف به مقدار چهار میلی‌متر در روز به ازای هر درجه سانتی‌گراد دمای بالای صفر است. این نتیجه در دامنه غالب نتایج مطالعات قبلی بوده و در محدوده زاگرس میانی قابل استناد و کاربرد است.

کلیدواژه‌ها

• آب معادل برف
• برف‌سنجی
• چهارمحال و بختیاری
• رابطه همبستگی
• روش اشل-چگالی

عنوان مقاله [English]

Determining the degree-days factor and snow melt in Central ‎Zagross, case study: Chery region

نویسندگان [English]

• Ravanbakhsh Raeisian ¹
• Jahangir Porhemmat ²

¹ Scientific Board, Agricultural and Natural Resources Researches Center, Chaharmahal va Bakhtiari, Iran

² Associate Professor, Soil Conservation and Watershed Management Research Institute, Iran‎

چکیده [English]

Various models have been used for snow melt computation. From which degree-day model is one of the most common one that estimates snow melt based on one of temperature’s parameters. In this model, in addition to temperature, degree-day factor is used by calibration in each region and derivation of model factor based on gained data with correlation. This investigation was executed in Chari region in Chaharmahal va Bakhtiari province as "Snow gauge representative area” in Central Zagross. Seven sites were determined for snow operations and three indexes were installed with rectangular triangle arrangement with 20 m length in the sides in each site. Scale-density methods were used to determine the amount of snowmelt. The average daily temperature in each site was calculated based on information of weather stations around the region and thermal gradient relations. From November 2005 to May 2011, snow depth and density were recorded weekly and its water equivalent was measured simultaneously. The amount of snow melt was calculated due to the depth of equivalent snow water of two consequent records (with no rain periods). Data from four different temperature index including 1) sum of the average temperature of the period, 2)  sum of the positive mean temperature of the period, 3) mean of the average temperature of the period, and 4) mean of the average positive temperature of the period , were analyzed  and degree–day factor (K) was calculated. The results showed that the highest correlation coefficient (r²=0.63) was related to correlation between the sum of positive temperatures of the period (2nd index) and snow melt. The K value was 4.2 mm per degree–day for the study area which shows the rate of four mm per day of snow melt for each degree of positive temperature. This result is similar to the previous studies and it is proposed for application in central Zagross zone.

کلیدواژه‌ها [English]

• Chaharmahal va Bakhtiari
• Equivalent snow water
• Regression correlation
• Scale-density ‎method
• Snow gauge‎