نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 کارشناس ارشد، دانشکده کویرشناسی، دانشگاه سمنان
2 استادیار، دانشکده جغرافیای، دانشگاه تهران
3 دانشیار، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه یزد
4 مربی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه صنعتی اصفهان
چکیده
حمل ماسه به‌وسیله بادهای فرساینده، یکی از مهم‌ترین فرایندهای باد در مناطق خشک و نیمه‌خشک است. در این مطالعه به‌منظور تعیین رژیم باد، شاخص‌های مختلف این پدیده طبیعی اعم از شاخص یکسانی جهت باد (UD)، شاخص پتانسیل حمل ماسه (DP)، شاخص برآیند جهت بادهای فرساینده (RDD)، شاخص برآیند پتانسیل حمل (RDP) با شاخص مورفولوژی تپه‌های ماسه‌ای، در دشت سمنان مورد بررسی و مقایسه قرار گرفته است. از داده‌های بادسنجی ایستگاه‌های همدید گرمسار، سمنان، دامغان و بیارجمند و نرم‌افزار Sand Rose Graph.2 به‌منظور آنالیز داده‌های باد و محاسبه مقادیر پتانسیل حمل ماسه و رسم گل‌ماسه استفاده شده است. نتایج نشان داد که پتانسیل حمل ماسه بادی در تمامی ایستگاه‌های مورد بررسی بر اساس سرعت آستانه شش متر برثانیه نسبتاً زیاد و بیش از 3000 واحد برداری (VU) در طول سال می‌باشد که بیان‌گر زیاد بودن پتانسیل بادها در ایجاد فرسایش بادی و حمل ماسه در منطقه است. شاخص UD سالانه باد در ایستگاه دامغان بیشتر از 0.9 و در سایر ایستگاه‌ها بین 0.8-0.3 متغیر می‌باشد. شاخص RDD نیز بیان‌گر تغییرات جهت باد از 130 الی 180 درجه است. دو شاخص مذکور نشان‌دهنده شکل‌گیری تپه‌های ماسه‌ای بارخانی، برخانوئید و یا تپه‌های طولی سیلک‌مانند در دشت سمنان-گرمسار است که در امتداد بادهای شمال-شمال‌غرب به‌سمت جنوب-جنوب‌شرق شکل می‌گیرند. این وضعیت با توجه به موقعیت ارتفاعات البرز در شمال منطقه و موقعیت جنوبی دشت‌های گرمسار، دامغان و سمنان نشانگر شرایط مناسب برای ایجاد بادهای کوه-دشت بوده و با دالان‌های توپوگرافی موجود انطباق مناسبی را نشان می‌دهد. شاخص حرکت تپه‌های ماسه‌ای بیان‌گر متحرک بودن آن‌ها می‌باشد و پوشش فعلی نتیجه عملیات بیابان‌زدایی است.
عنوان مقاله [English]
Impact of erosive winds on morphology of sand dunes in Semnan Plain
نویسندگان [English]
- Masoumeh Sadeghi 1
- Mostafa Karimi Ahmadabad 2
- Mohammadreza Ekhtesasi 3
- Mohammadreza Rajabi 4
1 MSc, Faculty of Desert Studies, Semnan University
2 Assistant Professor, Faculty of Geography, University of Tehran
3 Associate Professor, Faculty of Natural Resources, Yazd University
4 Scientific Board, Faculty of Natural Resources, Isfahan University of Technology
چکیده [English]
Sand transport by erodible winds is one of the most important wind processes in arid and semi-arid regions. In this study, in order to determine the wind regime, different indices of same wind aspect index (UD), sand transport potential index (DP), erodible winds direction resultant index (RDD), transport potential resultant index (RDP) were studied and compared with sand dunes morphology index in Semnan Plain. Garmsar, Semnan, Damghan and Biarjomand synoptic stations anemometer data and sand rose graph software were used to analyze wind data, sand transportation potential and sand rose drawing. Results showed that wind sand transportation potential is relatively high at all studied stations and more than 3000 vector unit(VU) throughout the year,according to six m/s threshold velocity which presents highly potential of wind erosion and sand transportation in the region. Annual (UD index is more than 0.9 in Damghan station and varies between 0.3 to 0.8 in other stations. RDD index is also reflecting wind direction changes from 130 to 180 degree. These two indices are representing barchan sand dunes, barchanoid and or silk shape longitudinal dunes in Semnan_Garmsar plain that are formed along north-northwest to south-southeast winds. This condition show the close adaptation with Alborz mountains cold and high pressure condition at the north part of the region and southern situation of Gramsar, Damghan and Semnan plain and also with topography pathway of the region. Sand dunes moving index shows that they are moving and their current vegetal coverage is the result of de-desertification activities.
)