رضا کردیان همدانی؛ سعید آزادی؛ صفر معروفی؛ عبداله طاهری تیزرو
چکیده
فرسایش، بهعلت اثرات فراوان اقتصادی و زیست محیطی همواره دغدغه بزرگی برای کشاورزان، مهندسان و سیاست‌گذران به‌شمار می‌آید. از آن‌جایی که شیب یکی از شاخص‌های مهم در فرایند فرسایش می‌باشد، پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش تندی و جهت شیب بر تغییرات رسوب و حجم رواناب سطحی در حوزه آبخیز گنبد واقع در شهرستان همدان انجام شد. ...
بیشتر
فرسایش، بهعلت اثرات فراوان اقتصادی و زیست محیطی همواره دغدغه بزرگی برای کشاورزان، مهندسان و سیاست‌گذران به‌شمار می‌آید. از آن‌جایی که شیب یکی از شاخص‌های مهم در فرایند فرسایش می‌باشد، پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش تندی و جهت شیب بر تغییرات رسوب و حجم رواناب سطحی در حوزه آبخیز گنبد واقع در شهرستان همدان انجام شد. در این حوضه، در سه دامنه جنوبی، شمالی و شرقی سه کرت استاندارد آزمایشی نصب شد. کرت‌ها در ابعاد 1.8×24 متر طراحی و در شیب‌های نسبتا همگن و با مقادیر متفاوت تعبیه شدند. رواناب محتوی رسوب در مخازن ویژهای جمع‌آوری و نمونه‌برداری شدند. در این خصوص، 16 واقعه بارشی مستقل (1389–1392) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. بررسی اثرهای تندی و جهت شیب و همچنین، اثر متقابل آن‌ها با استفاده از آزمایش فاکتوریل در نرم‌افزار SAS 9.4 انجام شد. نتایج حاکی از معنی‌داری اثر شیب، جهت آن و همچنین، اثر متقابل آن‌ها در هنگام وقوع رگبار، در میزان حجم رواناب تولیدی می‌باشد. بر اساس این نتایج، شیب‌های کوچک باعث معنی‌داری عامل تندی شیب شده و تاثیر بیشتری نسبت به مقادیر بزرگ‌تر، در تولید رواناب داشته است. دلیل این امر، پوشش گیاهی متراکم و همچنین، بیشتر بودن میانگین سرعت نفوذ آب در خاک، در شیب‌های بزرگ‌تر می‌باشد. از طرفی، در تولید رسوب، عامل تندی شیب معنیدار نبوده و جهت شیب نیز فقط در یکی از وقایع بارشی 16گانه معنیدار بوده است. اثر متقابل آن‌ها نیز در سه واقعه بارشی معنی‌داری را نشان می‌دهد.
وفا همایون‌فر؛ عبدالواحد خالدی درویشان
چکیده
یکی از روش‌های بررسی فرسایش، انجام مطالعات در کرت‌های آزمایشگاهی است، اما انتقال و آماده‌سازی خاک که منجر به تخریب ساختمان خاک می‌شود، هنوز از جمله معایب انجام مطالعات آزمایشگاهی فرسایش است. دست‌خوردگی خاک در اثر انتقال و آماده‌سازی در آزمایشگاه از جمله مواردی است که می‌تواند نتایج اندازه‌گیری‌های فرسایش ...
بیشتر
یکی از روش‌های بررسی فرسایش، انجام مطالعات در کرت‌های آزمایشگاهی است، اما انتقال و آماده‌سازی خاک که منجر به تخریب ساختمان خاک می‌شود، هنوز از جمله معایب انجام مطالعات آزمایشگاهی فرسایش است. دست‌خوردگی خاک در اثر انتقال و آماده‌سازی در آزمایشگاه از جمله مواردی است که می‌تواند نتایج اندازه‌گیری‌های فرسایش را با آنچه که در طبیعت است، مغایر سازد. از سوی دیگر اندازه‌گیری پاشمان که به‌عنوان اولین عامل مسبب جدایش و سپس حرکت ذرات خاک، از اهمیت زیادی برخوردار است. بنابراین آگاهی از انحراف نتایج پاشمان در اثر اقدامات آماده‌سازی خاک برای ارتقای دقت نتایج آزمایشگاهی ضرورتی انکارناپذیر است. در همین راستا پژوهش حاضر برای مقایسه تغییرات میزان پاشمان خاک در یک خاک شنی-رسی-لومی در هر دو حالت دست‌نخورده و دست‌خورده و در شدت‌های بارندگی 40، 60 و 80 میلی‌متر بر ساعت انجام شد. بر طبق نتایج پژوهش حاضر دست‌خوردگی خاک در مطالعات آزمایشگاهی فرسایش متغیرهای پاشمان در جهت بالادست و پایین‌دست و پاشمان ناخالص را در سطح 99 درصد و پاشمان خالص را در سطح 95 درصد به‌طور معنیدار افزایش داد، در حالی که نسبت پاشمان بالادست به پایین‌دست در اثر دست‌خوردگی خاک تغییر معنی‌داری نداشت. با توجه به نتایج پژوهش حاضر، متغیرهای مختلف پاشمان شامل پاشمان در جهت‌های بالادست و پایین‌دست، پاشمان ناخالص و پاشمان خالص در خاک دست‌خورده برای پژوهش‌های آزمایشگاهی فرسایش نسبت به خاک طبیعی به‌ترتیب 216، 241، 234 و 257 درصد افزایش یافتند.
داود نیک‌کامی؛ پیمان رزم‌جو؛ فرزاد بیات‌موحد
دوره 2، شماره 2 ، مرداد 1389، ، صفحه 65-72
چکیده
نیروی موثر در ایجاد این شکل از فرسایش، فرسایندگی باران می‌باشد که در واقع توانایی بالقوه باران در ایجاد فرسایش بوده و تابعی از خصوصیات فیزیکی باران است. جهت کمی نمودن تاثیر عامل فرسایندگی باران شاخص‌های مختلفی توسعه داده شده‌اند، برخی از آن‌ها بر مقدار بارش و برخی دیگر بر شدت بارش تاکید داشته‌اند. بررسی‌ها در سطح دنیا نشان می‌دهد ...
بیشتر
نیروی موثر در ایجاد این شکل از فرسایش، فرسایندگی باران می‌باشد که در واقع توانایی بالقوه باران در ایجاد فرسایش بوده و تابعی از خصوصیات فیزیکی باران است. جهت کمی نمودن تاثیر عامل فرسایندگی باران شاخص‌های مختلفی توسعه داده شده‌اند، برخی از آن‌ها بر مقدار بارش و برخی دیگر بر شدت بارش تاکید داشته‌اند. بررسی‌ها در سطح دنیا نشان می‌دهد که به رغم استفاده گسترده از شاخص EI30 به‌عنوان بهترین شاخص فرسایندگی باران، در بسیاری از نقاط تحقیقات نشان داده‌اند که شاخص مزبور از اعتبار کافی برخوردار نبوده و ضروری است تا با توجه به شرایط جغرافیایی هر منطقه، بهترین شاخص فرسایندگی باران تعیین و مورد استفاده واقع شود. در این تحقیق 18 کرت رواناب و رسوب در در دو تیمار شخم در جهت شیب و شخم عمود بر جهت شیب (هر یک با سه تکرار) در کاربری کشت گندم دیم، در سه طبقه شیب اراضی (12- 0، 20 –12 و 40- 20 درصد) در ایستگاه پخش سیلاب سهرین –قره چریان در استان زنجان، احداث شدند. مقادیر رواناب و رسوب هر یک از کرت‌ها در 14 واقعه بارش که منجر به ایجاد رواناب و تلفات خاک شده بودند، پایش و اندازه‌گیری شدند. اطلاعات شدت و مقدار رگبارها نیز با استفاده از باران‌نگار ثبات دیجیتالی واقع در محل ایستگاه، ثبت و مورد استفاده واقع شدند. سپس با توجه به مرور منابع گسترده در سطح جهان، نهایتا 45 شاخص فرسایندگی باران شناسایی شدند. به‌لحاظ گستردگی تعداد شاخص‌های مورد بررسی، جهت تسهیل و افزایش دقت محاسبه هر یک از شاخص‌های فرسایندگی باران، با تهیه یک برنامه کامپیوتری با استفاده از زبان برنامه نویسی VB ، هر یک از رگبارها تجزیه و تحلیل شده و پس از استخراج مقادیر بارش در هر دقیقه از رگبارها و تعیین سایر عوامل مورد نیاز، مقادیر هر یک از شاخص‌های فرسایندگی باران برای هر یک از رگبارها تعیین شدند. در ادامه جهت تعیین بهترین شاخص فرسایندگی باران، مطالعات تجزیه و تحلیل آماری با استفاده از نرم افزار spss (نسخه 12) بین هر یک از شاخص‌های فرسایندگی باران و مقادیر تلفات خاک انجام شد. نتیجه نشان داد که در منطقه مورد مطالعه شاخص فرسایندگی I2 (مربع شدت متوسط رگبار) به‌عنوان بهترین شاخص فرسایندگی باران بالاترین مقدار همبستگی و معنی‌داری لازمه را با مقادیر تلفات خاک داشته است.
