مهدیس امیری؛ حمیدرضا پورقاسمی؛ غلامعباس قنبریان؛ سید فخرالدین افضلی
چکیده
فرسایش خندقی یکی از اشکال پیشرفته فرسایش آبی میباشد که شناسایی عوامل موثر و پهنهبندی آن یکی از ابزارهای مهم برای کنترل این پدیده میباشد. هدف اصلی پژوهش حاضر، مدلسازی مکانی و ارزیابی فرسایش خندقی با استفاده از مدل احتمالاتی وزن واقعه و سناریوهای مختلف در انتخاب محل رخداد خندقهای شناسایی شده در حوزه آبخیز مهارلو در استان ...
بیشتر
فرسایش خندقی یکی از اشکال پیشرفته فرسایش آبی میباشد که شناسایی عوامل موثر و پهنهبندی آن یکی از ابزارهای مهم برای کنترل این پدیده میباشد. هدف اصلی پژوهش حاضر، مدلسازی مکانی و ارزیابی فرسایش خندقی با استفاده از مدل احتمالاتی وزن واقعه و سناریوهای مختلف در انتخاب محل رخداد خندقهای شناسایی شده در حوزه آبخیز مهارلو در استان فارس میباشد. بدین منظور، ابتدا با استفاده از بازدیدهای میدانی گسترده نقاط راس خندق، انتهای خندق و همچنین مرز خندقها (پلیگونهای خندقی) شناسایی و نقشه پراکنش خندقهای منطقه مورد مطالعه تهیه شد. سپس، لایههای اطلاعاتی درصد شیب، جهت شیب، انحنای سطح، طبقات ارتفاعی، شاخص رطوبت توپوگرافی، متوسط بارندگی سالانه، شاخص پوشش گیاهی تفاضلی نرمالشده، کاربری اراضی، واحدهای سنگشناسی، فاصله از آبراهه، فاصله از جاده، تراکم زهکشی و مشخصات خاک (درصد سیلت، درصد رس، هدایت الکتریکی و pH) بهعنوان عوامل موثر بر وقوع خندقها شناسایی و در محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی نقشههای آنها تهیه و طبقهبندی شد. با استفاده از الگوریتم وزن واقعه ارتباط هر یک از عوامل و سه سناریو مختلف در انتخاب محل وقوع خندقها (راس خندق، انتهای خندق و همچنین، پلیگونهای خندقی) تعیین و وزن طبقههای هر عامل مشخص شد. نتایج وزندهی لایهها با استفاده از مدل وزن واقعه، نشان داد که افزایش بارندگی، تراکم زهکشی بالا، درصد سیلت زیاد، طبقات ارتفاعی کم، جهتهای جنوبی، فاصلههای کم از جاده و آبراهه، سازندهای زمینشناسی آسماری، آغاجاری، رازک، گچساران، میشان و ساچون و همچنین، اراضی لخت نقش موثری در وقوع فرسایش خندقی در منطقه مورد مطالعه داشته است. نهایتاً، در محیط نرمافزار ArcGIS، نقشههای پهنهبندی حساسیت فرسایش خندقی تهیه شد. ارزیابی سه نقشه پهنهبندی فرسایش خندقی با استفاده از منحنی ROC و 30 درصد از خندقهای استفاده نشده در فرایند مدلسازی حاکی از آن بود که دقت مدلهای تهیه شده بر اساس سه سناریو راس خندق، انتهای خندق و پلیگون خندقها بهترتیب 0.847، 0.861 و 0.792 میباشد. بهمنظور کنترل و جلوگیری از این نوع فرسایش آبی در حوزه آبخیز مهارلو، اقدامات حفاظتی و آبخیزداری را در قالب فعالیتهای بیولوژیکی در مراحل اولیه و بهویژه در ابتدای خندق بهمنظور پیشروی از گسترش آن میتوان انجام داد.