فرزاد حیدری؛ راضیه صبوحی
چکیده
سازندهای مارنی در حوزههای آبخیز، همواره از نظر تولید رسوب مشکلساز هستند. هدف از این بررسی، طبقهبندی مارنهای استان اصفهان بر اساس شاخصهای فرسایشپذیری و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آنها میباشد. در این راستا، ابتدا واحدهای مارنی استان، شناسایی و میزان تولید رسوب آنها با استفاده از دستگاه بارانساز، اندازهگیری شد. سپس ...
بیشتر
سازندهای مارنی در حوزههای آبخیز، همواره از نظر تولید رسوب مشکلساز هستند. هدف از این بررسی، طبقهبندی مارنهای استان اصفهان بر اساس شاخصهای فرسایشپذیری و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آنها میباشد. در این راستا، ابتدا واحدهای مارنی استان، شناسایی و میزان تولید رسوب آنها با استفاده از دستگاه بارانساز، اندازهگیری شد. سپس بر اساس شکل فرسایش از آنها نمونهبرداری و تحلیلهای فیزیکی و شیمیایی خاک بر روی نمونهها انجام شد. برای دستهبندی واحدهای مارنی از روش آماری تحلیل خوشهای استفاده شد. تحلیلها با سه دسته اطلاعات شیمیایی، فیزیکی و مجموع اطلاعات فیزیکی و شیمیایی به همراه اطلاعات شیب و رسوب اندازهگیری شده در اثر بارش با شدت شش میلیمتر در ساعت در هر مرحله از تحلیل انجام شد. نتایج نشان داد، موثرترین عوامل ایجاد تشابه در مارنها، خصوصیات شیمیایی و اثرات اقلیمی میباشد. با توجه به اطلاعات حاصل از بررسیهای انجامشده و نتایج بهدست آمده، میتوان اقلیم را بهعنوان مؤثرترین عامل در به وجود آوردن اختلافات بین واحدهای مارنی در بخشهای مختلف این استان معرفی نمود. چون علاوه بر اثرات مستقیمی که در ایجاد و تکامل مارنها دارا میباشد، سایر پارامترها را نیز بهصورت مستقیم و غیر مستقیم تحت تأثیر قرار میدهد و انتخاب هر کدام از این پارامترها بهنحوی مرتبط با اقلیم است.
اصغر عزیزیان؛ امیر صمدی
چکیده
مصالح رودخانهای یکی از منابع ارزشمند بوده و بهعلت صرفه اقتصادی و سهولت استحصال، همواره از اهمیت بسیاری در کارهای عمرانی برخوردار میباشند. این موضوع سبب شده که رودخانهها جدا از تغییرات طبیعی خود، امروزه تحت تأثیر فعالیتهای موثر انسان در برداشت بدون ضابطه و بیرویه شن و ماسه، در معرض دگرگونیهای ژرفی قرار گیرند. لذا، جایگزینی ...
بیشتر
مصالح رودخانهای یکی از منابع ارزشمند بوده و بهعلت صرفه اقتصادی و سهولت استحصال، همواره از اهمیت بسیاری در کارهای عمرانی برخوردار میباشند. این موضوع سبب شده که رودخانهها جدا از تغییرات طبیعی خود، امروزه تحت تأثیر فعالیتهای موثر انسان در برداشت بدون ضابطه و بیرویه شن و ماسه، در معرض دگرگونیهای ژرفی قرار گیرند. لذا، جایگزینی منابع رودخانهای با منابع دیگری همچون معادن کوهی میتواند بهعنوان یکی از راهکارهای اساسی جهت حفاظت از رودخانهها در نظر گرفته شود. با توجه به اهمیت این موضوع، در پژوهش حاضر، به ارزیابی پتانسیل تولید رسوب زیرحوضههای منتهی به رودخانههای شهرستان قائن و فردوس با استفاده از تلفیق مدلهای ژئومورفولوژیکی و GIS پرداخته شده است. نتایج بهدست آمده در حوضههای مورد مطالعه، حاکی از آن است که مدلهای ژئومورفولوژیکی از قابلیت بسیار مناسبی جهت شناسائی مناطق مستعد تولید رسوب برخوردار میباشند. طبق محاسبات صورت گرفته با مدل ژئومورفولوژیکی، بخشهای جنوبی و جنوب غربی حوضه شهرستان فردوس و بخشهای شمالی حوضه شهرستان قائن در استان خراسان جنوبی نیز از پتانسیل مناسبی برای برداشت برخوردار میباشند. همچنین، ارزیابی کیفیت رسوبات نیز حاکی از آن است که عمده مصالح موجود در این مناطق در رده مصالح درشت دانه قرار داشته و نیاز به فرآوری به مراتب کمتری دارند.
حسین خیرفام؛ سید حمیدرضا صادقی
چکیده
اندازهگیری رسوبات رودخانه در شرایط مختلف زمانی و هیدرولوژیکی در علوم و مهندسی هیدرولیک، هیدرولوژی و حفاظت آب و خاک مهم است. بار بستر بهدلیل سختی و کارایی کم نمونهبردارهای مرسوم بهندرت اندازهگیری میشود. لذا، در پژوهش حاضر سعی شد، نوعی نمونهبردار بار بستر بر اساس شرایط حاکم بر فلومهای دبیسنجی طراحی و ساخته شود. نمونهبردار ...
بیشتر
اندازهگیری رسوبات رودخانه در شرایط مختلف زمانی و هیدرولوژیکی در علوم و مهندسی هیدرولیک، هیدرولوژی و حفاظت آب و خاک مهم است. بار بستر بهدلیل سختی و کارایی کم نمونهبردارهای مرسوم بهندرت اندازهگیری میشود. لذا، در پژوهش حاضر سعی شد، نوعی نمونهبردار بار بستر بر اساس شرایط حاکم بر فلومهای دبیسنجی طراحی و ساخته شود. نمونهبردار یادشده بهصورت مکعب مستطیل با جدارههای با شبکه فلزی و با ابعاد 1.2 متر طول، 60 سانتیمتر ارتفاع و 60 سانتیمتر عرض، طراحی و ساخته شد. یک ورقه فلزی بهصورت مضرس و مواج با ارتفاع هفت سانتیمتر نیز در کف آن تعبیه شد. دقت نمونهبردار یادشده با اندازهگیری بار بستر در فلوم خروجی حوزه آبخیز جنگلی آموزشی و پژوهشی دانشگاه تربیت مدرس با استفاده از تانک آب بدون منفذ 300 لیتری و استفاده از آزمون t جفتی و معیارهای آماری درصد خطای نسبی و انحراف نسبی مدل مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج نشان داد که میانگین مقادیر بار بستر اندازهگیری شده بهوسیله تانک آب و نمونهبردار ساخته شده بهترتیب 0.00635 و 0.0064 گرم بر لیتر بود. همچنین، اختلاف معنیداری بین مقادیر واقعی و اندازهگیری شده بار بستر با نمونهبردار یادشده وجود نداشت (p>0.793). در مجموع نمونهبردار ساخته شده در مجموع با متوسط درصد خطای نسبی و انحراف نسبی بهترتیب 8.5 درصد و 0.107 از دقت بالایی در اندازهگیری بار بستر رودخانهای برخوردار بود.
سعید نبی پی لشگریان؛ سید علی اصغر هاشمی؛ صمد شادفر
چکیده
یکی از معضلات مهم کشور ایران که باعث کاهش کیفی و کمی خاک میشود، فرسایش خاک و تولید رسوب میباشد. برای کاهش اثرات سوء این پدیده لازم است که اقدامات حفاظت خاک و آبخیزداری صورت گیرد. بنابراین ضرورت اطلاع از میزان فرسایش خاک و تولید رسوب در مناطق مختلف وجود دارد و باید مناطق بحرانی را شناسایی نمود. با توجه به نبود ایستگاههای رسوبسنجی ...
بیشتر
یکی از معضلات مهم کشور ایران که باعث کاهش کیفی و کمی خاک میشود، فرسایش خاک و تولید رسوب میباشد. برای کاهش اثرات سوء این پدیده لازم است که اقدامات حفاظت خاک و آبخیزداری صورت گیرد. بنابراین ضرورت اطلاع از میزان فرسایش خاک و تولید رسوب در مناطق مختلف وجود دارد و باید مناطق بحرانی را شناسایی نمود. با توجه به نبود ایستگاههای رسوبسنجی در اکثر خروجیهای حوزههای آبخیز کشور و عدم کفایت دادهها، مدلهای تجربی، از ابزارهای مناسب برای تولید این لایه اطلاعاتی مهم میباشند. یکی از این مدلها که اخیرا در خارج از ایران طراحی و ابداع شده، مدل تجربی FSM است. هدف اصلی از اجرای این پژوهش، بررسی میزان همخوانی نتایج حاصل از رسوب برآوردی مدل FSM و میزان واقعی میباشد. لذا بهمنظور ارزیابی این مدل، نه سد کوتاه با عمر 10 سال بدون سرریز در استان سمنان انتخاب شد. سپس برای محاسبه رسوبدهی حوضهها، لایههای اطلاعاتی لازم برای مدل تجربی FSM (توپوگرافی، زمینشناسی، خندق، شکل حوضه و پوشش گیاهی) بررسی و امتیازهای مربوطه داده شد و مدل واسنجی شده برای حوضههای منتخب استان ارائه شد. مقادیر برآوردی از مدل با مقادیر واقعی اندازهگیری شده در بندها ارزیابی شد. نتایج حاصله بیانگر آن است که کاربرد معادله اصلی مدل کارایی ندارد. همچنین، نتیجهگیری نشان میدهد که نتایج برآورد شده بهوسیله مدل FSM واسنجی شده با مقادیر حاصل از رسوبسنجی بندها 84 درصد مطابقت دارد.
فرزاد بیات موحد؛ داود نیککامی؛ محمد تکاسی؛ پرویز مرادی؛ حمیده دقیق
چکیده
در مناطق خشک و نیمهخشک، بارشهای جوی بهصورت نامنظم و اغلب با شدت بیشتری اتفاق میافتد؛ این امربهخصوص در اراضی که در جهت شیب شخم خوردهاند، منجر به تولید رسوب و هدررفت خاک میشود. در اینگونه اراضی، اعمال روشهای صحیح مدیریتی و بهزراعی میتواند اثرات نامطلوب این فرآیند را کاهش دهد. در این بررسی، اثر دو تیمار ...
بیشتر
در مناطق خشک و نیمهخشک، بارشهای جوی بهصورت نامنظم و اغلب با شدت بیشتری اتفاق میافتد؛ این امربهخصوص در اراضی که در جهت شیب شخم خوردهاند، منجر به تولید رسوب و هدررفت خاک میشود. در اینگونه اراضی، اعمال روشهای صحیح مدیریتی و بهزراعی میتواند اثرات نامطلوب این فرآیند را کاهش دهد. در این بررسی، اثر دو تیمار کاربرد یا عدم کاربرد مالچ کاه و کلش در کرتهای استاندارد و در سه طبقه شیب 12-0، 20-12 و 40 –20 درصد با سه تکرار، جمعاً به تعداد 18 کرت در قالب کرتهای خردشده در پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی، مورد مقایسه قرار گرفتند. در تمامی کرتها شخم موازی شیب، اعمال شد. در نیمی از آنها کاه و کلش گندم بهمقدار پنج تن در هکتار بهصورت مالچ سطحی پاشیده شد. سپس بعد از هر بارندگی مؤثر، اقدام به اندازهگیری مقدار رسوب خارج شده از کرتها شد. نتایج نشان داد که کاربرد مالچ، سبب کاهش 36.9، 10.8 و 4.55 برابری هدررفت خاک بهترتیب برای طبقههای شیب 12-0، 20-12 و 40–20 درصد نسبت به کرتهای شاهد شده است. این مقادیر برای هدررفت مواد آلی در طبقههای شیبمذکور معادل 2.33،7.1 و 4.29 برابر بوده است. نتیجه تجزیه و تحلیل آماری در محیط نرمافزار SAS نشان داد که اختلاف بین کاربرد یا عدم کاربرد مالچ کاه و کلش از نظر تولید رسوب و هدررفت مواد آلی، در سطح پنج درصد معنیدار بود، اما بین میانگین رواناب در طبقههای مختلف شیب، اختلاف معنیداری وجود ندارد. این نتایج نشان میدهند که استفاده از مالچ کاه و کلش میتواند موجب افزایش نفوذ و کاهش هدررفت خاک شده و با جلوگیری از شسته شدن مواد آلی میتواند از کاهش حاصلخیزی در این گونه اراضی جلوگیری کند.
حمید رضا مرادی؛ نیره غضنفرپور؛ سادات فیضنیا
دوره 1، شماره 2 ، مرداد 1388، ، صفحه 119-127
چکیده
از عوامل موثر در فرسایش خاک, زمینشناسی سطحی است که هم از حیث حساسیت به فرسایش و هم از نظر تولید رسوب قابل بررسی است. در این پژوهش، به منظور بررسی حساسیت به فرسایش و رسوبزایی نهشته های کواترنر، بخشی از زیر حوضه سجزی- کوهپایه واقع در حوزه آبخیز زایندهرود با مساحت 67091.7 هکتار انتخاب شد و در هر واحد زمینشناسی، دستگاه بارانساز ...
بیشتر
از عوامل موثر در فرسایش خاک, زمینشناسی سطحی است که هم از حیث حساسیت به فرسایش و هم از نظر تولید رسوب قابل بررسی است. در این پژوهش، به منظور بررسی حساسیت به فرسایش و رسوبزایی نهشته های کواترنر، بخشی از زیر حوضه سجزی- کوهپایه واقع در حوزه آبخیز زایندهرود با مساحت 67091.7 هکتار انتخاب شد و در هر واحد زمینشناسی، دستگاه بارانساز مصنوعی برای تولید روان آب و رسوب بهکار گرفته شد. به منظور بررسی عوامل موثر در رسوبزایی و فرسایشپذیری، از مجاورت هر میکروکرت نمونهبرداری از خاک صورت گرفت و برخی از عوامل فیزیکی و شیمیایی آنها اندازهگیری شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که در منطقه مورد تحقیق، رسوبزایی و فرسایشپذیری در نهشته های کواترنری متفاوت, اختلاف معنیداری با هم دارند. مدلهای رگرسیونی به دست آمده هم نشان داد که در تولید رسوب نهشتهها، از بین عوامل اندازهگیری شده، مقادیر سیلت، ماسه، ماسهریز، رطوبتنسبی و آهک، و در فرسایش پذیری آنها، مقادیر سیلت+ ماسه خیلیریز، آهک، سیلت، رس، ماسه خیلیریز و هدایت الکتریکی نقش مؤثر داشته اند.