افسانه فرپور؛ حسین خزیمهنژاد
چکیده
امروزه استفاده از مدلهای هیدرولوژی، عمدتاً برای شبیهسازی تغییرات منبع آب و سیلان (رواناب و تبخیر) ضروری به نظر میرسد. مدلسازی مناسب فرایندهای هیدرولوژیکی نیازمند تعیین پارامترهای مدل است. در فرایندهای واسنجی مقادیر پارامترهای مدل طوری برآورد میشوند که مدل بهخوبی بتواند سامانه طبیعی را شبیهسازی کند. تخمین ...
بیشتر
امروزه استفاده از مدلهای هیدرولوژی، عمدتاً برای شبیهسازی تغییرات منبع آب و سیلان (رواناب و تبخیر) ضروری به نظر میرسد. مدلسازی مناسب فرایندهای هیدرولوژیکی نیازمند تعیین پارامترهای مدل است. در فرایندهای واسنجی مقادیر پارامترهای مدل طوری برآورد میشوند که مدل بهخوبی بتواند سامانه طبیعی را شبیهسازی کند. تخمین پارامترهای این گونه مدلها عموماً بهصورت مستقیم بهدلیل تعداد بالای پارامترها غیرممکن است و لازم است، به کمک ابزارهای بهینهسازی (واسنجی مدل) آنها را برآورد کرد. در پژوهش حاضر، واسنجی پارامترهای مدل بارش–رواناب روزانه Hymod (یک مدل ساده مفهومی بارش–رواناب) با استفاده از الگوریتم نهنگ (WOA) که از نحوه جستجوی غذای نهنگ سرچشمه گرفته است، انجام شد. ارزیابی روش واسنجی مذکور با استفاده از دادههای روزانه بارش و تبخیر و تعرق برای پنج سال و صحتسنجی آن نیز در پنج سال، در حوضه رودخانه لیف آمریکا انجام شد. مقادیر دبی شبیهسازی شده و مشاهده شده با کمک شاخصهای ضریب همبستگی (R2)، خطای جذر میانگین مربعات (RMSE) و ضریب ناش-ساتکلیف (NS) مقایسه شدند. مقادیر معیارهای سنجش خطا بهترتیب 0.91، 1.2 و 0.8 برای دوره واسنجی و 0.91، 2.5 و 0.83 برای دوره صحتسنجی بهدست آمد. همچنین، پارامترهای محاسبه شده به کمک الگوریتم نهنگ، میزان بیشترین ذخیره رطوبتی در حوضه 216.95 میلیمتر، تغییرات مکانی ذخیره رطوبت خاک 0.38، عامل توزیع بین دو مخزن رطوبتی 0.98، زمان ماندگاری در مخزن جریان آرام 0.08 روز و زمان ماندگاری در مخزن جریان سریع 0.47 روز است. بررسی مقادیر خطا نشان داد، الگوریتم بهینهسازی نهنگ کارایی بالایی در زمینه واسنجی مدلهای بارش-رواناب دارد.