علی باقریان کلات؛ غلامرضا لشکریپور؛ محمد غفوری؛ علیاکبر عباسی
چکیده
در مناطق واجد خاکهای با فرسایشپذیری زیاد که فاقد پوشش گیاهی بوده و یا میزان پوشش گیاهی ناچیز است، سرشت ذاتی سنگ مادر، نقش بهسزایی در تولید رواناب و هدررفت خاک بر عهده دارد. این تحقیق، با هدف بررسی اثر نوع لیتولوژی و مواد مادری بر هدررفت خاک با استفاده از دستگاه شبیهساز باران در حوزه آبخیز سد سنگرد واقع در استان خراسان رضوی انجام ...
بیشتر
در مناطق واجد خاکهای با فرسایشپذیری زیاد که فاقد پوشش گیاهی بوده و یا میزان پوشش گیاهی ناچیز است، سرشت ذاتی سنگ مادر، نقش بهسزایی در تولید رواناب و هدررفت خاک بر عهده دارد. این تحقیق، با هدف بررسی اثر نوع لیتولوژی و مواد مادری بر هدررفت خاک با استفاده از دستگاه شبیهساز باران در حوزه آبخیز سد سنگرد واقع در استان خراسان رضوی انجام شد. برای انجام این پژوهش، ابتدا 11 واحد همگن (واحدهای کاری) بر مبنای نوع لیتولوژی شامل مارن و کنگلومرا و رخسارههای فرسایشی شامل سطحی-شیاری، شیاری و شیاری-آبراههای در کاربری مرتعی و در شیب مشابه (20 درصد) انتخاب شد. 33 آزمایش در شدت بارش 36 میلیمتر در ساعت و به مدت 30 دقیقه با شبیهساز باران بر روی واحدهای کاری، انجام شد. مقدار رسوب هر یک از آزمایشها اندازهگیری شد. بهمنظور بررسی عوامل موثر در تلفات خاک و فرسایشپذیری، نمونهبرداری از خاک در لایه صفر تا 15 سانتیمتری نیز از مجاور پلاتهای مورد آزمایش برداشته شد. تحلیل آماری اطلاعات با استفاده از نرمافزار SPSS 22 انجام شد. نتایج نشان داد که لیتولوژیهای مورد بررسی از نظر فرسایش و رسوبدهی با یکدیگر تفاوت معنیدار دارند. دو واحد کاری شامل مارن حاوی املاح فراوان واجد فرسایش شیاری-آبراههای (Eem-RG) و کنگلومرا واجد فرسایش سطحی-شیاری (Plc-SR) بهترتیب با رسوبدهی 260.9 و 45.1 گرم در متر مربع دارای بیشترین و کمترین مقدار رسوبدهی میباشند. برخی از ویژگیهای خاک مانند درصد سیلت، رطوبت اولیه خاک، شوری، اسیدیته و نسبت جذب سدیم با میزان فرسایش و رسوبدهی خاک دارای همبستگی مستقیم و عوامل درصد پوشش گیاهی و درصد سنگریزه موجود در سطح خاک و همچنین، درصد ماسه، کربن آلی و درصد آهک فعال خاک با میزان فرسایش و تولید رسوب، همبستگی معکوس نشان میدهند.